Groen is het nieuwe goud
Groen is het nieuwe goud
Nederlandse binnensteden en dorpen kennen verschillende opgaven, van winkelleegstand tot woningtekort en van hittestress tot overstromingsrisico. Stedenbouwkundige en landschapsarchitect Steven Delva vertelt hoe meerdere opgaves te verenigen tot groene, duurzame, leefbare en economisch haalbare oplossingen.
“Ontwikkelaars kijken doorgaans naar één opgave tegelijk, bijvoorbeeld ‘woningen bouwen’,” zegt Steven Delva, oprichter van DELVA Landscape Architecture | Urbanism, “maar er zijn zoveel verschillende opgaven. Niet iedere opgave komt met dezelfde prioriteit op de agenda te staan. Via onze aanpak nemen we eerst afstand van de oorspronkelijke opgave en kijken we naar alle opgaven tegelijkertijd. Op die manier ontstaat een totaalconcept waarin de urgente vraagstukken vanzelfsprekend worden opgelost en duurzame, sociale en economische aspecten met elkaar in evenwicht zijn.”
Opgaves verbinden
Deze gedachte laat zich goed illustreren door het project Geestwater in Lisse. Delva: “De vraag vanuit de projectontwikkelaar was 450 woningen te realiseren in de polder. Wij zagen dat het waterschap ook drinkwatervoorziening en waterbuffers in dit gebied wilde aanleggen.
We hebben de woningen op terpen gezet, waardoor drastisch minder grond nodig is en een waterrijk en fijn landschap ontstaat. Zo komen twee agenda’s samen: een uniek woonlandschap met sociale tot dure woningen en een klimaatadaptief waterlandschap met veel natuur en biodiversiteit. En het is ook nog eens economisch interessant, want we geven de natuur de ruimte in plaats van een gecultiveerd landschap dat onderhouden moet worden.”
Totaalbudget reduceren
Als bureau heeft DELVA talloze gerealiseerde projecten waarin meerdere opgaves zijn verbonden tot één project. Als antwoord op de vraag een casino te realiseren in Middelkerke – berucht om de monotone betonnen muur van appartementen langs de Belgische kust – realiseerde DELVA een opvallende oplossing die kustversterking, duinlandschap, leefbaarheid en duurzaamheid verenigt.
Delva: “Het casino zou voor meer lelijkheid en irritatie kunnen zorgen. Nu is het opgenomen in de dijkverzwaring in combinatie met een sociaal en natuurlijk landschap.”
Van winkelstraat naar leefstraat
“Als je de kracht van het landschap laat werken met de werking van de natuur, dan gaat er een wereld open”, zegt Delva. “Als we meer denken vanuit de gedachte ‘groen is het nieuwe goud’, dan komen er zoveel ontzettend fijne oplossingen naar voren. Dat geldt ook voor binnensteden met de traditionele winkelstraten. Als samenleving elimineren we vaak de kracht van mooie, historische binnenstedelijke plaatsen door de fixatie op alleen een straat met winkels die buiten openingstijden uitgestorven is. Dat kan losser. Stel dat het groene leefstraten worden met woningen, waar ook kinderen spelen, je door het groen kunt wandelen, sporten, recreëren én winkelen.”
Steven Delva
Oprichter van DELVA Landscape Architecture | Urbanism
Als je de kracht van het landschap laat werken met de werking van de natuur, dan gaat er een wereld open.”
Van stenen woestijn naar groene oase
Een goed voorbeeld is de ontwikkeling van het Rijswijkse stadscentrum In De Bogaard met veel woningen. Bureau DELVA transformeerde het aangrenzende Bogaardplein, een steenmassa vol auto’s bovenop een parkeergarage, tot een levendig stadspark. Delva: “Het gemeentebestuur van Rijswijk koos radicaal voor een groene leefomgeving. Het plein was voor 98 procent verhard, nu nog maar voor vijf procent. Het stadspark vormt een sociaal knooppunt om elkaar te ontmoeten, voor festiviteiten, en om te sporten, spelen en ontspannen. Het bevordert niet alleen gezondheid en welzijn, maar ook de biodiversiteit en klimaatadaptatie door de bestendigheid tegen hittestress en het opvangen van hemelwater.”
Groen als verdienmodel
Meer groen kan juist geld opleveren. Delva: “De hele transformatie van het Rijswijkse Bogaardplein is bijvoorbeeld volledig betaald vanuit het marketingbudget van twee jaar voor het winkelcentrum. Een ander goed voorbeeld is de tweede fase van IJburg in Amsterdam met achtduizend nieuwbouwwoningen. Daar hebben we voorgesteld het gescheiden restwater niet af te voeren naar een kanaal, maar het te gaan zuiveren in een groen gebied van 22 hectare. Dat hele plan is bekostigd door het wegvallen van één afvoerbuis van de woonwijk naar het afvoerkanaal. Door groen kunnen we opgaves juist economisch interessant te maken.”
De binnenstad als stadspark
Om binnensteden echt te transformeren zijn volgens Delva radicale keuzes nodig, zoals in Rijswijk. “Dus niet een paar bomen planten in de winkelstraat, maar fundamenteel anders nadenken over de beleving. Voor Apeldoorn hebben we bijvoorbeeld een masterplan gemaakt om de hele binnenstad tot stadspark te transformeren in combinatie met verdichten en verduurzamen. Verdichten gaat altijd gepaard met vergroenen en verduurzamen, anders krijg je onleefbare steden. Door bijvoorbeeld mobiliteit en autogebruik anders te organiseren ontstaat er ruimte voor groen, de leefomgeving en een heel aangenaam gebied.”
Andere levendigheid
Door te distantiëren van de traditionele gedachten over ruimtelijke indeling kun je steden echt succesvol laten zijn, vindt Delva. “Als oplossing tegen de winkelleegstand kijken gemeentes nu vaak naar het verdichten van winkelgebieden om ze te laten overleven. Het hoeft niet zo strikt te zijn. Als er wat lucht in die concentraties komt, met woningen, horeca en groen ertussen, dan krijg je een duurzaam en adaptief systeem dat toekomstbestendig is en kan meebewegen met de ontwikkelingen. Daar geloof ik heel sterk in. Dan hebben we er in Nederland straks opeens zoveel groene, leefbare en economisch interessante steden erbij.”
Radicale keuzes maken
“Je moet werken vanuit een stevig concept, opgebouwd vanuit het DNA van de stad, het omringende landschap, de bevolking en de lokale economie. Steden die daarin echt andere keuzes durven te maken, blijken vervolgens ook veel succesvoller te zijn. Groningen heeft bijvoorbeeld gekozen voor de fiets op de eerste plaats en Gent koos voor groene klimaatassen die vanuit het stadscentrum als levenslijnen naar de buitengebieden lopen. Dat is een visie waar de stad continu aan werkt. Als iemand iets wil herontwikkelen of een gebouw transformeren, dan is onmiddellijk de vraag of er ruimte gecreëerd kan worden aan die as om ‘lucht’ in de stad te brengen. Een plein kan bijvoorbeeld een park worden.”
Politieke lef
“De holistische aanpak om opgaven te verbinden vanuit de kracht van landschap en natuur zit helaas nog niet tussen de oren van veel ontwikkelaars, investeerders en gemeentes”, zegt Delva. “Gemeentes denken vaak nog vanuit oude regels, zoals één pand één functie. Als daar wat meer flexibiliteit in komt, dan wordt een binnenstedelijk gebied veel sterker en interessanter. Gemeentes mogen best wat meer visionair worden qua beleid. De politiek volgt vaak ook de stem van de burger, maar die mag ook wel wat meer de professionals volgen. Mensen weten vaak niet wat ze missen. In heel veel projecten zien we dat als het af is mensen de uitkomst nooit hadden verwacht. Mensen moeten vaak toch gewoon ervaren wat er allemaal mogelijk is.”
Eerste 3 stappen om succesvol te zijn
Wat zijn de eerste drie stappen die een gemeente kan zetten om succesvol te zijn richting een groene toekomst?
Zoek naar je eigenheid, gebruik van blauwdruk van iemand anders. Als het vanuit eigenheid ontstaat dan is het goed.
Ga opgaves met elkaar koppelen om een radicaler concept neer te zetten. Zorg daarbij voor verbinding tussen verschillende disciplines en departementen.
Durf om er iemand van buitenaf bij te halen die de gemeente kan meenemen in het onverwachte, grotere en radicale concept.