1. Inventarisatie plancapaciteit

Inhoud handreiking:
Startpagina, 1. Inventarisatie plancapaciteit, 2. Beleidsborging wegbestemmen, 3. Juridische borging saneren plancapaciteit
Download hier de pdf.

Dit onderdeel geeft antwoord op de volgende vragen:

1. 1. Wat is harde plancapaciteit detailhandel?
   2. Waar ligt deze plancapaciteit?
   3. Hoe kan de omvang van de harde plancapaciteit worden bepaald?
   4. Hoe ziet het resultaat van de inventarisatie van de harde plancapaciteit eruit?
   5. Meet- en werkafspraken
      (Zie ook Begrippen voor uitleg ‘plancapaciteit’)

1. Wat is harde plancapaciteit detailhandel?

Harde plancapaciteit

Harde plancapaciteit zijn de directe vestigingsmogelijkheden voor detailhandel die zijn vastgelegd in een juridisch bindend planologisch kader (zie ook Begrippen) :

• Vastgestelde bestemmingsplannen (zie ook Begrippen)
• Uitwerkingsplannen  (zie Jurisprudentie)
• Gebieden zonder bestemmingsplan (witte vlekken)
• Verleende (kruimel) omgevingsvergunningen

a.  Benutte (harde) plancapaciteit:

Een locatie (gebouw en omliggende gronden) die in gebruik is voor detailhandel en volgens het bestemmingsplan ook zo mag worden gebruikt.

b. Onbenutte (harde) plancapaciteit:

Een locatie met vestigingsmogelijkheden voor detailhandel die niet worden gebruikt als detailhandel (leegstand of ander gebruik). Voorbeeld: een voormalig winkelpand dat is getransformeerd tot woning. De bestemming kan dan nog steeds detailhandel zijn, terwijl de locatie niet meer als zodanig wordt gebruikt.

Zachte plancapaciteit

Vestigingsmogelijkheden voor detailhandel die zijn beschreven in beleid, maar niet zijn vastgelegd in een juridisch bindend planologisch kader zoals een bestemmingsplan (zie ook jurisprudentie zachte plancapaciteit).Het betreft onder andere:

• Onbenutte wijzigingsbevoegdheden in bestemmingsplannen.
• Provinciale-, regionale- en gemeentelijke beleidsvisies.
• Provinciale- en regionale programma’s / regionale afstemmingskaders.

2. Waar ligt deze plancapaciteit?

Ga naar de pagina Begrippen voor uitleg over de NEN 2580.

a. Analyse van bestemmingen

Welke plannen worden meegenomen in de inventarisatie? (Zie ook: Begrippen)

• Bestemmingsplannen
• Uitwerkingsplannen
• Verleende omgevingsvergunningen
• Gebieden zonder bestemmingsplan: ‘Witte vlekken’

Welke bestemmingen worden meegenomen in de inventarisatie?

De directe mogelijkheden voor detailhandel binnen de bestemmingen gericht op detailhandel:

• Centrum
• Detailhandel
• Gemengd

De mogelijkheden voor detailhandel binnen bestemmingen niet direct gericht op detailhandel:

• Bedrijf
• Wonen
• Maatschappelijk
• Dienstverlening

Binnen deze bestemmingen kan detailhandel mogelijk zijn gemaakt in een bepaalde omvang of op een bepaalde locatie (via een aanduiding). Binnen de bestemming bedrijven kan (bepaalde vormen) van detailhandel mogelijk zijn gemaakt via de bedrijvenlijst.

Hoe kun je gegevens uit ruimtelijkeplannen.nl halen?

1. Er bestaat zowel binnen ruimtelijkeplannen.nl, als via Geografische Informatie Systemen (GIS), de mogelijkheid een dataset voor een gebied/gemeente uit ruimtelijkeplannen.nl te downloaden. Deze dataset bevat alle informatie die voor dat gebied binnen ruimtelijke plannen.nl beschikbaar is.
2. Deze dataset kan vervolgens op kenmerken “gefilterd” worden zodat de vigerende – onherroepelijke bestemmingsplannen overblijven
3. Binnen de dataset kan een lijst worden “gefilterd” van alle objecten (bestemmingsvlakken) met een bestemming (of aanduiding) waarbinnen detailhandel mogelijk is. Deze lijst kan handmatig worden samengesteld door te zoeken op bestemmingen, maar kan ook digitaal worden gefilterd met behulp van GIS.
4. In deze lijst, die in Excel gezet kan worden, zijn de locatie, de oppervlakte van het bestemmingsvlak, de oppervlakte van het bouwvlak en het bebouwingspercentage zichtbaar te maken.
5. De oppervlaktes kunnen (handmatig) herleid worden uit het bestemmingsplan of kunnen via GIS rechtstreeks uit ruimtelijkeplannen.nl worden gehaald. Zo kan een lijst worden gegenereerd die de basis vormt om de plancapaciteit mee te berekenen en die gekoppeld kan worden aan de BAG en/of een Locatus-bestand om het actuele gebruik te bepalen. De toepassing van GIS is alleen mogelijk voor digitale bestemmingsplannen.

Er is een behoorlijk aantal plannen die nog analoog zijn (staan niet op ruimtelijkeplannen.nl) of die in 2013 zijn “gedigitaliseerd” door een PDF van een analoge kaart te maken. Deze moeten handmatig worden geanalyseerd. Voor het bepalen van oppervlaktes zal hierbij handmatig moeten worden gemeten. (Voorbeeld: ruimtelijkplannen.nl)

Wat wordt niet meegenomen met de inventarisatie?

• Onbenutte plancapaciteit in wijzigingsbevoegdheden (hierbij kan de bestemming/functie worden gewijzigd).
• Onbenutte mogelijkheden voor detailhandel als ondergeschikte activiteit (onder voorwaarden) binnen de woonbestemming (bijv. niet groter dan 30% van de vloeroppervlakte van het hoofdgebouw, met een maximum van 30 m² bvo, de activiteit wordt hoofdzakelijk verricht door de bewoner, het gebruik heeft geen nadelige invloed op de normale afwikkeling van het verkeer en veroorzaakt geen onevenredige toename in de parkeerbehoefte).
• Onbenutte mogelijkheden voor detailhandel als ondergeschikte activiteit (onder voorwaarden) binnen de bestemming bedrijven (bijv. alleen toegestaan wanneer deze ondergeschikt is én gelieerd aan de hoofdfunctie, uitsluitend binnen de bestaande bebouwing toegestaan, het vloeroppervlak in gebruik voor de ondergeschikte detailhandelsactiviteiten bedraagt niet meer dan 15% van de vloeroppervlakte van het hoofdgebouw, met een maximum van 100 m²wvo en de detailhandelsactiviteiten worden door het bedrijf zelf uitgevoerd).
• Onbenutte mogelijkheden voor detailhandel als ondergeschikte activiteit (onder voorwaarden) binnen de bestemming agrarisch in het buitengebied (Het ‘aan huis’ verkopen van op het eigen agrarisch bedrijf geproduceerde producten en daaraan gerelateerde producten of het verkopen van streekproducten als ondergeschikte nevenactiviteit van het bedrijf is op alle agrarische bedrijven in het buitengebied toegestaan. Deze activiteiten mogen nadrukkelijk niet de vorm van volwaardige detailhandel aannemen. Hiervoor gelden randvoorwaarden zoals een maximum oppervlak en als ondergeschikte activiteit, geen verkeerseffecten e.d.

 b. Analyse verleende omgevingsvergunningen

Er kunnen omgevingsvergunningen zijn verleend voor het afwijken van een bestemmingsplan, waarbij detailhandel mogelijk wordt gemaakt:

• Op een locatie waar in het bestemmingsplan geen detailhandel mogelijk is.
• In een omvang die afwijkt van wat in het bestemmingsplan mogelijk is gemaakt.

De verleende/onherroepelijke omgevingsvergunningen moeten formeel op ruimtelijke plannen zijn gepubliceerd. In de praktijk wordt dit weinig gedaan. Om inzicht te krijgen in de omvang van de plancapaciteit van de verleende omgevingsvergunningen, zal derhalve een separate analyse van de verleende omgevingsvergunningen moeten worden gemaakt.

Analyse van ‘witte vlekken’

In een beperkt aantal gebieden in Nederland geldt geen bestemmingsplan. Deze gebieden worden aangemerkt als ‘witte vlek’. In deze gebieden zijn in principe alle functies/activiteiten mogelijk, dus ook detailhandel. Om deze reden vormen deze gebieden ook (theoretisch) plancapaciteit. De omvang van de plancapaciteit binnen de witte vlekken kan niet via het bestemmingsplan worden bepaald. Een indicatie van de omvang van de theoretische plancapaciteit in ‘witte vlekken’ vormt het ‘logische’ laadvermogen (mogelijke bebouwing-rekening houdend met de benodigde ruimte voor wegen en parkeren) is van de locatie waar die witte vlek betrekking op heeft als het gaat om een invulling met detailhandel.

3. Hoe kan de omvang van de harde plancapaciteit worden bepaald?

Om plancapaciteit te inventariseren zijn een aantal meet- en werkafspraken gemaakt, bijvoorbeeld over het meten in m² bruto-vloeroppervlak (bvo) en hoe het Winkelvloeroppervlakte (WVO) kan worden gekoppeld aan te kun aan het Bruto-vloeroppervlak (bvo). Zo kan op een uniforme werkwijze de inventarisatie  worden uitgevoerd. De meet- en werkafspraken hebben betrekking op de definities van m² detailhandel en hoe wordt omgegaan met gebruiksbepalingen in ruimtelijke plannen.
Bekijk hier de meet- en werkafspraken en praktische voorbeelden.

4. Hoe ziet het resultaat van de inventarisatie van de harde plancapaciteit eruit?

Het resultaat van de inventarisatie kan bijvoorbeeld er als volgt uit komen te zien:

Toelichting tabel:

• 55% van de harde plancapaciteit is in gebruik als detailhandel / wordt aangemerkt als benutte plancapaciteit (stap 2 gedeeld door stap 1).
• 45% van de plancapaciteit kan worden aangemerkt als onbenutte plancapaciteit (niet in gebruik of in gebruik met een andere functie; totaal stap 3 en 7).
• 29% van de plancapaciteit is potentieel te saneren plancapaciteit (totaal onbenutte plancapaciteit met ander gebruik dan detailhandel; stap 7)*.
• De daadwerkelijk te saneren plancapaciteit hang af van welk deel van deze potentieel te saneren plancapaciteit buiten de in het beleid aangewezen gewenste winkelgebieden ligt.
• In dit overzicht is een extra kolom toegevoegd die inzicht geeft welk deel van de plancapaciteit bestaat uit bestemmingen met een branchebeperking. Dit overzicht kan worden gebruikt in een verdiepingsfase, bijvoorbeeld als de bestemmingsplannen (plancapaciteit) worden getoetst aan de Dienstenrichtlijn. De Dienstenrichtlijn schrijft voor dat brancheringsbeperkingen in principe niet toegestaan zijn (alleen onder voorwaarden art. 15 lid 3 Dienstenrichtlijn). Met de inventarisatie kan een inschatting worden gemaakt van eventuele bestemmingen met een ‘risico’ (die niet voldoet aan de Dienstenrichtlijn). Zie ook de handreiking Dienstenrichtlijn en ruimtelijke ordening.

Direct naar:

1. Inventarisatie plancapaciteit
2. Beleidsborging
3. Juridische borging saneren plancapaciteit