Herontdekking van de binnenstad

Met het oog op meer levendigheid in de binnenstad halen steeds meer gemeenten weer publieke functies terug naar hun centrum. Voor rigoureuze en inspirerende projecten spraken we met Hengelo, Deventer en Den Haag.

Deventer

Aantrekkelijk wonen in de binnenstad

Daar waar de groenteboer, slager en bakker in de jaren ’50 en ‘60 nog veelal zelf met het gezin boven hun winkels in de binnensteden woonden, kwamen veel van die woningen in de navolgende decennia leeg te staan. Mensen bleven werken in de stad, maar het wonen verplaatste zich naar de rand en zelfs erbuiten. Ook in Deventer voltrok zich deze verschuiving. Veel woningen boven winkels kwamen daardoor leeg te staan en verpauperden.

Met als inzet een levendige en bruisende binnenstad richtten marktpartijen in Deventer dik tien jaar geleden de stichting Wonen Boven Winkels Deventer op.

Mikkend op midden- en hogere inkomens werden tientallen verdiepingen weer bewoonbaar gemaakt. “Onze gemeente kreeg geen IW-ondersteuning, maar van zichzelf heeft onze binnenstad al een attractieve mix van historische panden, goede horeca en een rijk cultureel aanbod”, vertelt binnenstadsmanager Peter Brouwer van Stichting Deventer Binnenstadmanagement. “Je kunt bijna kruipend naar het station en binnen een uur ben je in Amsterdam. Tel daar de woningnood bij op en je snapt dat steeds meer mensen hier willen wonen.”

Om de woonfunctie een extra impuls te geven, ontwikkelt de gemeente samen met pand- en tuineigenaren pal achter de drukke winkelstraten in de binnenstad het Stadshof – een fraaie binnentuin gekoppeld aan nieuwe appartementen. Brouwer: “Alle 600 vastgoedeigenaren in Deventer zijn sinds 2016 verenigd in één organisatie. Door als gemeente actief met hen samen te werken, durf te tonen en creatief te zijn met oplossingen voor fietsenstallingen, tuinen en toegangen tot woningen, brengen we samen het wonen in de Deventerse binnenstad terug.”

Mede dankzij de stichting Wonen Boven Winkels kreeg het wonen in de Deventerse binnenstad een impuls”

Mede dankzij de stichting Wonen Boven Winkels kreeg het wonen in de Deventerse binnenstad een impuls”

Den Haag

Universiteit in voormalig winkelpand

Den Haag ontvangt geen financiële ondersteuning vanuit de IW-regeling, maar investeert wel zelf op allerlei manieren in de stad. Bijvoorbeeld in het 18.000 vierkante meter grote V&D-filiaal in de binnenstad, dat jarenlang een magneet was voor winkelpubliek. Nadat het pand eind 2015 leeg kwam te staan door het faillissement van V&D, trok warenhuisketen Hudson’s Bay in het gebouw – om Nederland eind 2019 alweer te verlaten. Zoekend naar een andere invulling kreeg de gemeente in 2022 de Universiteit Leiden in beeld. Ook de eigenaar van het pand zag hierin volop mogelijkheden. Vanaf 2025 zal Universiteit Leiden het pand als hoofdhuurder betrekken, samen met de Open Universiteit en Universiteiten van Nederland.

Volwaardige huisvesting universiteit

De nieuwe invulling van het voormalige V&D-filiaal betekent een forse uitbreiding van de zogenoemde Haagse Campus, een handvol gebouwen van de Universiteit Leiden in en rond het centrum van de hofstad. Dankzij de extra vierkante meters kan de universiteit vanaf 2025 extra studierichtingen ruimte bieden. Voor de gemeente gaat zo de langgekoesterde wens in vervulling om ook een universiteit volwaardig huisvesting te bieden in de binnenstad.

Multifunctionelere invulling

“Als gemeente zetten we al jarenlang in op een bredere en multifunctionelere invulling van de vierkante meters in de binnenstad”, vertelt Willem Hamming, programmamanager transformatie/leegstand binnenstad Den Haag. “Naast winkelen krijgen ook onderwijs, wonen, cultuur en vermaak weer meer ruimte. Onlangs openden we een grote klimhal in een voormalig winkelpand in de Grote Marktstraat, in het hart van het winkelgebied. Als rijksoverheidsstad hebben we van oudsher een rijke mix van functies. Met een speciale taskforce bewaken we die mix bij het invullen van leegstand.”

De toekomstige terrasgevel van het voormalige V&D-pand waar straks de Universiteit Leiden in komt.

De toekomstige terrasgevel van het voormalige V&D-pand waar straks de Universiteit Leiden in komt.

Extra studenten op de Grote Markt geven de levendigheid én nabije winkels en horeca een impuls.”

Verrijking voor de binnenstad

Volgens de huidige planning starten de colleges in het oude V&D-pand in januari 2026. Hamming voorziet een verrijking in de binnenstad. “Het publiek op de Grote Markt, waar dit pand ook aan ligt, is traditioneel een dwarsdoorsnede van de stad. Dat daar nu extra studenten bij komen, betekent nog meer levendigheid én een economische impuls voor nabije winkels en horeca.

Een mooie spin-off is dat studenten met startups leegstaande panden opvullen met kantoortjes en winkeltjes. Ontwikkelaars zijn al bezig om op diverse plekken in het centrum woonclusters met studenten onder te brengen. Zo krijgt ook de woonfunctie straks een impuls.”

Hengelo

Stadskantoor terug naar het stadhuis

Hengelo bekostigt met financiële ondersteuning vanuit de IW-regeling een specifiek project in de binnenstad (het gebied rond het voormalig V&D-pand), en investeert daarnaast ook al tijden op andere manieren in de stad. Zo besloot de gemeente zo’n twintig jaar geleden om alle gemeentediensten – die in de loop der jaren verspreid raakten over de stad – bij elkaar op een bedrijventerrein naast de snelweg onder te brengen. Dit pand zou later nieuw worden opgebouwd in de binnenstad. Deze ‘tijdelijke’ oplossing duurde uiteindelijk maar liefst 17 jaar.

In 2017 besloot de gemeente definitief dat mensen die voor een stad werken ook vooral ín die stad moeten zijn.

Pal tegen het bestaande stadhuis in de binnenstad – een rijksmonument uit 1963 – kwam daarom een nieuw stadskantoor dat geïntegreerd werd met het stadhuis. Sindsdien zitten alle gemeentediensten van Hengelo weer op een centrale plaats onder één dak.

Niet alleen praktisch

“Het mes snijdt aan twee kanten nu ons stadskantoor weer in de binnenstad is gevestigd”, vertelt Joop Nijenhuis, programmamanager Binnenstad en opdrachtgever Stedelijke Ontwikkeling bij de gemeente Hengelo.

“Niet alleen is deze locatie praktischer voor alle Hengeloërs die bijvoorbeeld een verhuizing moeten doorgeven, maar ook voegen onze eigen medewerkers levendigheid aan het centrum toe. Velen van hen lunchen – net als ik – regelmatig bij cafés en ook jubilea en afscheidsfeestjes van collega’s en vrijmibo’s vinden weer vaker in het centrum plaats. Regelmatig zie ik ook weer na de lunchpauze iemand met een winkeltas uit de binnenstad terugkomen.”

Alle gemeentediensten van Hengelo zitten straks weer onder één dak in het stadhuis"