Hoe maak je van twee delen aan weerszijden van een doorgaande weg weer een geheel? Dat zijn de uitdagingen voor het Noord-Hollandse Uithoorn. Met steun van de Impulsaanpak Winkelgebieden ging de gemeente voor een integrale aanpak. Van meer groen tot de herbestemming van een voormalige kerk. Andrea Rats en Rob Agterdenbos, verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het centrum, vertellen gepassioneerd over de genomen stappen en de toekomstplannen van de gemeente.
Oorspronkelijk was Uithoorn een lintdorp aan de Amstel. Om het verkeer te geleiden werd in 1939 de N201 aangelegd. “Door de jaren heen groeide Uithoorn aan beide kanten van de N201 uit tot een gemeente van ruim 30.000 inwoners. Het effect was dat de N201 de gemeente in tweeën kliefde en zorgde voor de nodige overlast”, schets Rats de uitdaging. “Veel verkeer, geluid en stankoverlast van auto’s en vrachtauto’s. Voor veel inwoners van Uithoorn had het winkelcentrum daardoor weinig meerwaarde. Dat wil je als gemeente natuurlijk niet.”
Monotoon landschap
Daarbij kwam dat tot de jaren 90 veel historische panden in Uithoorn werden gesloopt. De nadruk lag sterk op grootschalige nieuwbouw. Agterdenbos: “Het effect was dat het centrum een monotoon landschap was geworden met veel betonnen blokken. Dat draagt niet echt bij aan een aangename sfeer. Bovendien kampt het gebied de laatste jaren met veel leegstand van winkels, kantoren en baliefuncties.”
Samenvoegen van twee centrumhelften als prioriteit
Hoog tijd om Uithoorn weer te voorzien van de nodige sfeer en gezelligheid, stelde het gemeentebestuur. In 2013 werd het doorgaande verkeer zoveel mogelijk uit het centrum geweerd via de omgeleide N201. “Deze omlegging was 10 jaar geleden een belangrijke eerste stap”, geeft Agterdenbos aan. “Dit zorgde voor maar liefst 60% minder verkeer in het centrum. Maar studies om het doorgaande verkeer helemaal uit het centrum te weren en tegelijkertijd het centrum bereikbaar te houden, bleken niet haalbaar. Zo bleef de tweedeling toch in stand. Zie hier de grote uitdaging: hoe kunnen we het gebied zo inrichten dat het verkeer ondergeschikt wordt aan de verblijfsfunctie van het gebied? Dat resulteerde in 2022 tot de Nieuwe Groene Verkeersstructuur, waarin de rijbanen werden opgesplitst en gescheiden door een brede groene middenberm met rijen bomen. Dit nieuwe verkeersplan betekende meteen de start van de opwaardering en vergroening van het hele centrumgebied van Uithoorn.”
Ambitieuze herinrichting met respect voor historische elementen
De gemeente ging voor een integraal en ambitieus centrumplan. Rats: “Om het proces behapbaar te houden, hebben we het project opgeknipt in deelgebieden. De leegstaande kantoren die deel uitmaken van het huidige winkelcentrum Amstelplein transformeren we naar 74 appartementen. Het voormalige leegstaande ING-kantoor en het binnenkort leegkomende politiekantoor worden herontwikkeld naar zorgwoningen. De nieuwe bewoners zorgen voor extra omzet voor de ondernemers en verlevendiging van het centrum.“
Waar mogelijk is de historie van Uithoorn intact gehouden. Rats: “Dat is bijvoorbeeld het geval voor de Schanskerk in het Schansgebied, het oudste stukje van Uithoorn. Hier worden de kerktorens en de pastorie van de Schanskerk behouden. De ontwikkeling van nieuwbouw wordt hier beperkt. We willen evolueren naar een prettig ogend geheel dat nieuwe en oude elementen combineert.” Daarnaast moet de aanleg van een parkje bijdragen tot extra verblijfskwaliteit aan dit gebied.
“De historische elementen bepalen immers in hoge mate het beeld van Uithoorn”, stelt Agterdenbos. “Vroeger werd er minder bij stil gestaan, maar vandaag denken we bewust na over het behoud, zodat het gebied weer kwalitatief en sfeervol is om te verblijven.”
Aanvraag Impulsaanpak als katalysator
Ambitieuze plannen worden niet van vandaag op morgen gerealiseerd. “De aanvraag voor subsidie voor Impulsaanpak winkelgebieden bleek een project op zich”, vertelt Rats. “Het vergt veel tijd en lange discussies om contracten af te sluiten. De tijdsdruk van de subsidieaanvraag zorgt echter dat je sneller alle neuzen in dezelfde kan laten richting wijzen. Daarnaast gaat het verzamelen van handtekeningen onder overeenkomsten een stuk vlotter. Bovendien is de aanvraag een ideale katalysator om oude projecten nieuw leven in te blazen of om planvorming te versnellen.”
Geloof in eigen plan en belang van vakmensen
Een succesvolle aanvraag wordt volgens Agterdenbos en Rats bepaald door twee factoren: een gedurfd plan en goede vakmensen. “Zonder een goed, integraal plan, mis je overtuigingskracht”, stelt Agterdenbos. “Een plan moet er aantrekkelijk uitzien op alle vlakken. Hoogwaardige architectuur en toch het dorpse gevoel kunnen bewaren. Neem de lezer op sleeptouw door de straten van je vernieuwde centrum. Om dit te realiseren is het nodig een beroep te doen op goede vakmensen. Stedenbouwkundigen, architecten en zeker ook landschapsarchitecten. Maak ruimte voor creativiteit, laat mensen hun verhaal vertellen en smeed goede ideeën samen in krachtige presentaties. Zo konden we het Uithoorn van de toekomst laten zien met een dorpshart en een aantrekkelijk winkelgebied als een geheel.”
Tips voor andere gemeenten
Nog meer tips voor andere gemeenten? “Zeker”, zeggen Agterdenbos en Rats. “Bewaak goed je projectorganisatie. Een aanvraag is een proces van lange adem en soms dreigt vermoeidheid. Ook het proces van ideevorming tot realisatie vergt de nodige energie. Daarom is het belangrijk iedereen scherp te houden door de hogere doelen zichtbaar te maken. Dan helpt het om af en toe een nieuwe uitdaging te creëren of een verassend onderwerp te introduceren. Rats: “Zorg daarnaast dat je goed bij elkaar aangehaakt blijft. Bestuurders, beleggers, projectontwikkelaars, bewoners. Of dat het nu vanuit de subsidie of vanuit andere kanten is, blijf met elkaar in gesprek.”
Impulsaanpak winkelgebieden
De regeling Impulsaanpak winkelgebieden ondersteunt gemeenten die te kampen hebben met leegstand in de binnenstad. De subsidie biedt gemeenten de kans om hun centrum te transformeren. In Uithoorn werd deze financiële impuls gebruikt om het winkelgebied te herstructureren naar een groener gebied met meer ruimte voor wonen met behoud van historische elementen.
Om in aanmerking te kunnen komen voor de regeling, dienen gemeenten een projectaanvraag in. Een van de voorwaarden is dat gemeenten met minstens twee investeerders een samenwerkingsverband aangaan. Hierna krijgen ze in dit samenwerkingsverband zeven jaar de tijd om het project te realiseren.
Van 21 mei tot en met 1 juli kunnen gemeenten een projectaanvraag indienen voor de vierde en laatste ronde van de regeling Impulsaanpak winkelgebieden. Kijk hier voor meer informatie.
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) stelt met de Impulsaanpak winkelgebieden 100 miljoen euro beschikbaar, en telt vier openstellingsrondes. Daarnaast is het delen van kennis en geleerde lessen onderdeel van de regeling. De Impulsaanpak winkelgebieden heeft als einddoel meer binnenstedelijk winkelgebied met een stevige, sociale en economische basis dat aantrekkelijk is voor bewoners en bezoekers.
De regeling Impulsaanpak winkelgebieden ondersteunt gemeenten die te kampen hebben met leegstand in de binnenstad. De subsidie biedt gemeenten de kans om hun centrum te transformeren. In Uithoorn werd deze financiële impuls gebruikt om het winkelgebied te herstructureren naar een groener gebied met meer ruimte voor wonen met behoud van historische elementen.
Om in aanmerking te kunnen komen voor de regeling, dienen gemeenten een projectaanvraag in. Een van de voorwaarden is dat gemeenten met minstens twee investeerders een samenwerkingsverband aangaan. Hierna krijgen ze in dit samenwerkingsverband zeven jaar de tijd om het project te realiseren.
Van 21 mei tot en met 1 juli kunnen gemeenten een projectaanvraag indienen voor de vierde en laatste ronde van de regeling Impulsaanpak winkelgebieden. Kijk hier voor meer informatie.